De reis en de bestemming

24-10-2013 | Bram van der Vlis

Deel 2 van de E-course: Waarden. De tekst legt uit dat waarden iets anders zijn dan doelen. Dat doet mij denken aan Confucius die het al 1500 jaar geleden zo mooi samenvatte: “Wegen worden gemaakt voor reizen, niet voor bestemmingen.” Jarenlang had ik de eigentijdse vertaling hiervan boven mijn bureau hangen: “De reis is belangrijker dan de bestemming”. Leven volgens die gedachte lukte mij zelden want ik ben een doel- en oplossingsgericht mens en zag de reis slechts als een middel, een obstakel zelfs. Als ik dat één op één vertaal in de termen van deze aflevering van de cursus dan ben ik dus eigenlijk waardeloos.  

Dit constateren is een mooie nulmeting. Ik ga met de vragen aan de slag. En hoe ik ook mijn best doe, wat ik opschrijf zijn eigenlijk altijd doelen, vermomd als waarden. En ik vraag me af of dat aan mijzelf en mijn focus ligt of aan de vragen zelf. En wat ik ook merk is dat ik veel van die doelen al heb bereikt. En van veel doelen die ik ooit heb nagestreefd zie ik achteraf de zin, de waarde, niet meer in. Er resten nog een aantal belangrijke doelen. Ik heb een natuurlijke neiging tot enige botheid in mijn omgang met anderen, tot enig cynisme en zeker ook tot eigenwijsheid en het discussiëren om het discussiëren. Eigenlijk zou ik daar best graag vanaf willen en ik werk daar ook voortdurend aan. Is dat nou een doel of raakt dit aan mijn waarden?

Ik was ooit eens in gesprek met de schooljuffrouw van een van mijn dochters in groep 1. We hadden het over wat echt van belang is in het leven. Haar opvatting daarover was simpel. “Als je maar goed voor je konijnen zorgt” zei Lisette. Dat ik dit onthouden heb na al die jaren geeft aan dat dit mij raakte. Het ging over zorgen en die konijnen deden er niet toe, het was haar persoonlijke metafoor. Denk ik. En dat zorgen raakte mij. 

Natuurlijk heb ik altijd gezorgd. Voor mijn kinderen, mijn kleinkinderen, voor mijn liefdes, voor mijn medewerkers. Maar er was altijd een doel. Ik zorgde met het doel, om in de termen van deze cursus te spreken, om er uit te halen wat er in zit. Ik genoot niet van het zorgen, ik streefde naar een doel. Het was mijn taak. Het was zeker geen reis.

Ik werk nu in een instelling waar mensen de laatste fase van hun leven doorbrengen. Ik zorg voor hen. Ik maak het hen zo gemakkelijk mogelijk, maak dingen klaar die ze lekker vinden, praat over waar ze over willen praten, zwijg over waar ze over willen zwijgen. Mijn botheid, cynisme en eigenwijsheid spelen hier geen rol. Ik heb hier geen doel. Alle doelen die hier zijn lopen zo door elkaar dat ze geen rol spelen. De bestemming ligt vast. Ik doe hier iets van waarde. Ik reis met hen samen en leer iedere dag. Van hen en mijzelf. 

“De ware ontdekking is niet het vinden van nieuwe landschappen, maar het krijgen van nieuwe ogen” schreef Marcel Proust. Nieuwe ogen, dat zijn pas waarden, dat is pas reizen.